新時代 新氣象 新作為
| Python | |
|---|---|
 | |
| Paradiqmalar | Obyekt y?nümlü proqramla?d?rma |
| Yarad?lma tarixi | 20 fevral 1991[1] |
| Mü?llifl?r | Qvido van Rossum[1] |
| T?rtibat??lar | Qvido van Rossum[1] |
| Sonuncu versiyas? | |
| T?sirl?nib | ABC (proqramla?d?rma dili)[5] |
| ?m?liyyat sistemi | ?arpaz platformal?[d][6] |
| python.org | |
 Vikianbarda ?laq?li mediafayllar | |
Python dili – interpretasiya olunan, yüks?k s?viyy?li v? ümumi-m?qs?dli proqramla?d?rma dili. 1991-ci ild? Guido van Rossum t?r?find?n yarad?lm??d?r. Python dilinin dizayn f?ls?f?si bo?luqlardan istifad? ed?r?k kod oxunaql?l???n? vur?ulay?r. Bu dilin m?qs?di onun dil qurulu?u v? obyekt-y?nümlülüyü il? proqram??lara x?rda v? iri h?cimli layih?l?rd? ayd?n, m?ntiqli kod yazma?a k?m?k etm?kdir.
Python dinamik yaz?la bil?n v? avtomatik yadda? idar?etm? xüsusiyy?tin? malikdir. Müxt?lif proqramla?d?rma paradiqmalar?n? d?st?kl?yir, buna daxildir strukturlu (qism?n, prosedurlu), obyekt-y?nümlü v? funksional proqramla?d?rma paradiqmalar?. Onun geni? standart kitabxanas? oldu?una g?r? Pythona "bataryalar? daxildir" d? deyilir.
Python 1980-ci ill?rin sonlar?nda ABC dilinin davam??s? olaraq yarad?ld?. Python 2.0 2000-ci ild? t?qdim edildi, o ?zü il? birlikd? siyah? anlama v? zibil toplay?c? sisteml? birg? referans say?c? xüsusiyy?tl?rini g?tirdi.
Python 3.0 2008-ci ild? t?qdim edildi, o dilin b?yük reviziyas? oldu?undan onun ?vv?l?-uy?unlu?u tam deyil v? bir ?ox Python 2 kodu d?yi?ikliy? ehtiyac olmadan Python 3-d? i?l?y? bilmir.
Python 2 dili 2020-ci ild? r?smi olaraq dayand?r?ld? (ilk d?f? 2015-ild? dayand?r?lmas? planla?d?r?lm??d?) v? Python 2.7.18 son Python 2.7 burax?l??? oldu v? bel?likl? son Python 2.7 burax?l??? da o oldu. Bunun ü?ün daha he? bir t?hlük?sizlik yama?? yada ba?qa t?kmill??dirm? burax?lmayacaq. Python 2-l?r ü?ün h?r ?ey dayand?r?l?b, yaln?z Python 3.6.x v? daha sonras? d?st?kl?nir.
Bir ?ox ?m?liyyat sisteml?ri ü?ün Python interpretatorlar? m?vcuddur. Bir qlobal proqram??lar c?miyy?ti azad v? a??q-qaynaq kodlu istinad proqram olan CPythonu yaz?b v? inki?af etdirir. Python v? CPython-un inki?af? ü?ün qaynaqlari g?lir m?qs?di güdm?y?n qurum olan Python Software Foundation idar? edir v? y?nl?ndirir.
Tarixi
[redakt? | vikim?tni redakt? et]
Guido van Rossum Python-u istisna i?l?m? bacar??? v? Amoeba ?m?liyyat sisteminin ara üzü olaraq 1980-ci ild? Riyaziyyat v? Kompüter Elml?ri üzr? Milli Ara?d?rmalar ?nstitutunda olark?n ABC dilinin (bu dil ?zü d? SETL-d?n ilham al?b) davam??s? olaraq dü?ündü. Onun Haz?rlanmas? 1989-cu ilin Dekabr ay?nda ba?lad?. Van Rossum layih?nin ?sas inki?af etdiricisi olaraq bütün yükünü t?kc? ?z üz?rin? g?türdü. O bu v?zif?ni Python-nun "H?yat ü?ün Xeyirxah diktatur"-u olaraq 12 iyul 2018-ci ild? ?zünün "daimi istirah?tini" elan ed?n? q?d?r davam etdirdi, bu l?q?b ona Python c?miyy?ti t?r?find?n onun layih?nin uzun müdd?tli r?hb?r q?rar q?bul ed?ni ?hd?liyi oldu?unu ?ks etdirm?k ü?ün b?x? edilmi?dir. ?ndi O, ?z liderliyini be? n?f?rlik idar? ?ur?s?n?n üzvü olaraq onlarla b?lü?ür. 2019-cu ilin yanvar?nda layih?y? r?hb?rlik etm?kd?n ?trü Python-un aktiv ?z?k inki?af etdiricil?ri Brett Cannon, Nick Coghlan, Barry Warsaw, Carol Willing v? Van Rossum "?dar?etm? ?uras?"-na be? üzv kimi se?ildil?r.
Python 2.0 b?yük yeni xüsusiyy?tl?rl? birlikd? 16 oktyabr 2000-ci ild? buraxild?, bunlara daxildir d?vr-a?karlayan zibil toplay?c? v? Unikod d?st?yi.
Python 3.0 3 dekabr 2008-ci ild? burax?ld?. O dilin b?yük revisiyas? idi ki, ?vv?l? uy?unlu?u olmad?. Yeni xüsusiyy?tl?rd?n bir ?oxu Python 2.6.x v? 2.7.x versiya serialar?na da integrasiya edildi. Python 3 burax?l??? 2to3 (2-d?n 3-?) al?tini ehtiva edir, hans? ki Python 2 kodunun (he? olmuya bir q?d?rini) Python 3 koduna t?rcüm?sini avtomatla?d?r?r.
Python 2.7 ü?ün h?yat?n sonu ilkin olaraq 2015-ci il? t?yin edildi sonra bu tarix 2020-ci il? ert?l?ndi, ?ünki b?yük miqdarda kodlar? Python 3-? ?evirm?k asan olmayacaqd?.
Xüsusiyy?tl?ri v? f?ls?f?si
[redakt? | vikim?tni redakt? et]Python müxt?lif paradiqmalar? d?st?kl?y?n proqramla?d?rma dilidir[7]. Obyekt y?nümlü proqramla?d?rma, struktur proqramla?d?rma, funksiyonal proqramla?d?rma bunlara misal ola bil?r.
?stifad?si
[redakt? | vikim?tni redakt? et]Python script dili kimi veb v? desktop mühitl?rind? geni? istifad? olunur. B?yük ?irk?tl?r Google, Yahoo v? s python dilind?n geni? istifad? edirl?r. Python b?yük ara?d?rma m?rk?zl?rind? d? (m?s?l?n: CERN kimi) geni? istifad? olunur v? elmi hesablamalar ü?ün ?oxlu kitabxanalara malikdir. Bunlara misal olaraq NumPy, SciPy v? Matplotlibi g?st?rm?k olar.
Sintaksisi v? semantikas?
[redakt? | vikim?tni redakt? et]Pythonun sintaksisi ?yr?nm?k ü?ün ?ox sad?dir.
Salam Dünya
[redakt? | vikim?tni redakt? et]Python 2.7-d? klassik "Salam Dunya" proqram?:
print "Hello World"
Python 3.x-da
print("Hello World")
Qeyd: 1. yanvar 2020 il tarixind?n etibar?n Python 2.x versiyalar?n?n d?st?kl?nm?si r?smi olaraq dayand?r?b. Bel?likl?, son 2.x versiyas? – Python 2.7 olur.
D?yi??nl?r
[redakt? | vikim?tni redakt? et]C++ v? ya Java kimi dill?rd?n f?rqli olaraq d?yi??nl?ri initializ? etm?y? g?r?k yoxdur. D?yi??n? qiym?t verm?k ü?ün sad?c? d?yi??n ad?, = i?ar?si v? d?yi??n qiym?tini yazmaq laz?md?r. M?s?l?n, var adl? d?yi??n? 56.89 qiym?tinin verilm?si:
var = 56.89
??rhl?r
[redakt? | vikim?tni redakt? et]Pythonda ??rhl?r # i?ar?si vasit?sil? yarad?l?r. M?s?l?n:
# bu ??rhdir
# proqrama he? bir t?siri yoxdur
Pythonda bird?n ?ox misral?q ??rhl?ri yoxdur. Ancaq alternativ olaraq, ü? d?rnaq v? yaxud ü? apastrofdan istifad? olunur.
Bloklar
[redakt? | vikim?tni redakt? et]C-y? b?nz?r dill?rd?n f?rqli olaraq, Python-da bloklar intendasiya (tablar v? ya bo?luqlar) vasit?sil? qurulur. M?s?l?n, sad? if bloku:
if var == 5:
var += 6
print(var)
Funksiyalar
[redakt? | vikim?tni redakt? et]Funksiyalar def vasit?sil? qurulur. Sintaksis bel?dir:
def funksiya_ad?(arqumentl?r):
funksiya_b?d?ni
M?s?l?n, salam adl? funksiya bir argument g?türür v? Salam ad yaz?r:
def salam(ad):
print("Salam", ad)
Funksiyalar?n ?a??r?lmas? is? sad?dir:
funksiya_ad?(parametirl?r)
salam funcsiyas?n?n "
" parametri il? ?a??r?lmas?:
salam("Insan")
#Terminalda Salam Insan yaz?r
Obyekt y?nlü proqramla?d?rma
[redakt? | vikim?tni redakt? et]Python ?sas xüsusiyy?tl?rind?n biri obyekt y?nlü olmas?d?r. Obyectl?r klaslar vasit?sil? yarad?l?r. Polifomism v? enkapsulyasiya dig?r dill?r? nisb?t daha sad?dir. Bel? ki, obyektl?ri poliformasiya ed?rk?n hans? el?mentl?rin k??ürül?c?yini kontrol etm?k olmur. Bundan ba?qa Pythonda obyekt elementl?ri yaln?z iki halda olabilir: a??q v? ya gizli. Bunun n?tic?si olaraq Pythonda obyektl?rl? i?l?m?k daha asand?r.
Tipl?r
[redakt? | vikim?tni redakt? et]| Tip | ?zah? | Misal |
|---|---|---|
| str | S?tir tipi | 'S?tir tipi', "S?tir tipi"
|
| bytes | Bitl?r ard?c?ll??? | b'ASCII bit'
|
| list | Sonradan d?yi?? bil?r, t?rkibind? müxt?lif tipl?r ola bil?r | [10,"Python", True]
|
| tuple | Sonradan d?yi?diril? bilmir, t?rkibind? müxt?lif tipl?r ola bil?r | (10,"Python", True)
|
| dict | A?ar v? d?y?r cütlüyünd?n ibar?t qrup | {'bir':1, 'on':10}
|
| float | h?qiqi ?d?d | 50.2345
|
| complex | Kompleks ?d?d | 5+4j
|
| bool | Do?ru v? ya Yanl?? d?y?rl?ri | True, False
|
| set | S?ralanmam?? ?oxluq, t?rkibind? duplikat ola bilm?z | set([10,"Python", True])
|
?stinadlar
[redakt? | vikim?tni redakt? et]- ↑ 1 2 3 History and License - Python documentation.
- ↑ Python 3.14 RC1 Released With Free-Threaded Python Officially Supported (ing.). 2025.
- ↑ Python 3.14 release candidate 1 is go! (ing.). 2025.
- ↑ Python 3.13.6 is now available (ing.). 2025.
- ↑ Why was Python created in the first place?. Python Software Foundation.
- ↑ Download Python.
- ↑ "Arxivl?nmi? sur?t". 2025-08-14 tarixind? arxivl??dirilib. ?stifad? tarixi: 2025-08-14.
